ABC o ADHD (Nadpobudliwości Psychoruchowej) cześć I.

Dzień z życia Jasia (albo Małgosi):

„Zaczyna się dzień. Jest siódma rano. Mama budzi Jasia. Każe mu wstać, umyć się, ubrać, pościelić łóżko i przyjść na śniadanie, później powinien też nasypać karmy kotkom. Tym razem synek szybko wyskakuje z łóżka, bo dziś pierwszy dzień szkoły. Chłopiec idzie do trzeciej klasy. Biegnie do łazienki, płucze wodą twarz i przybiega do kuchni. Wszyscy siedzą przy stole. Jaś jednak zapomniał umyć zębów i musi się wrócić. Będąc w łazience bawi się w plucie pianą na odległość - siostra go tego nauczyła. Wcześniej Jaś nie lubił myć zębów, to było takie nudne! Do łazienki wchodzi mama. Jest zdenerwowana. Mówi, że jest już 7:30, a on nie jest jeszcze nawet ubrany. Jaś biegnie do pokoju i już wciąga spodnie, w których wczoraj bawił się na podwórku. Zanim wpada Mama i mówi, że zaraz chyba oszaleje. Zupełnie nie wiadomo o, co jej chodzi. Jest za dwie ósma, Jasio jest już w szkole - Tato go podwiózł. Chłopiec ma ładny garniturek, w torbie kanapki (nie zdążył zjeść śniadania), tym razem się nie spóźnił, ale i nie miał czasu nakarmić kotków ani pościelić łóżka.                                                                                          

Jasiu wbiega do klasy. Pani jeszcze nie ma. I o co tyle krzyku? Jest na czas. Krzyczy do wszystkich "cześć". Rzuca torbę i widzi, że tablica nie jest starta. Chwyta gąbkę i myśli "Pani na pewno się ucieszy". Do klasy wchodzi jakaś nowa Pani. Mówi, że teraz ona będzie ich uczyć i że na tablicy napisała im już nowy plan zajęć... Ups...Nareszcie koniec zajęć. Chłopiec wracając widzi, że na osiedlu obok postawili nową huśtawkę. "Ciekawe czy da radę się po niej wspiąć tak samo, jak po tej w parku" - myśli.                                                                                          

Jaś wbiega do domu i krzyczy: "Jestem głodny, co tak ładnie pachnie!?" Mama jednak znów jest zdenerwowana. Nie przeszło jej od rana?
"Dziecko drogie! Powinieneś być w domu od godziny! Wszystko już wystygło! Jak ty wyglądasz?! Czemu garnitur jest brudny od kredy i trawy? Czy ty wiesz jak to trudno sprać, ile to kosztowało...?" - krzyczy Mama. Ale Jaś już nie słucha. Na ścianie siedzi mucha. Taka wielka i z kolorowymi skrzydłami. Ciekawe czy udałoby się ją złapać. Mógłby ją hodować w słoiku.     "Mamuś, co jedzą muchy?" - pyta Jaś. “Ty mnie w ogóle nie słuchasz! Powiedziałam, że za karę nie wyjdziesz dziś na dwór" - mówi Mama. Chłopiec siedzi przy biurku. "Czemu Mama nie chciała powiedzieć, co jedzą muchy?" - zastanawia się.”   

Powyższy fragment zaczerpnięty z www.psychotekst.pl trafnie ilustruje sposób zachowania i myślenia dziecka nadpobudliwego (ang. Attention- Deficit/ Hyperactivity Disorder – ADHD).

Nadpobudliwość/ADHD jest zaburzeniem neurologicznym związanym z niedoborem Nor-adrenaliny i Dopaminy w mózgu, co powoduje nadpobudliwość psychoruchową, zaburzenia w koncentracji uwagi i wyjątkowo wysoką rozpraszalność uwagi. Często pojawiają się też trudności z przewidywaniem skutków własnego zachowania, czyli z tak zwanym myśleniem przyczynowo skutkowym.                                 

Objawy wskazujące na występowanie ADHD podzielone są na trzy sfery. 

• Pierwsza związana jest z ZABURZENIAMI W KONCENTRACJI i może wyrażać się następującymi zrachowaniami: dziecko lub osoba dorosła popełnia błędy z nieuwagi, nie słyszy, co się do niego mówi (buja w obłokach); wyjątkowo trudno jest mu się „zabrać” do czynności wymagających koncentracji np. odrabiane lekcji; bardzo łatwo rozprasza się; nagminnie gubi rzeczy.

• Druga sfera symptomów związana jest z NADRUCHLIWOŚCIĄ. Przykładowe zachowania to: „wiercenie się” zabawa rękami, przebieranie nogami, bujanie się podczas siedzenia, chodzenie po klasie, preferowanie hałaśliwych sposobów bawienia się, dziecko lub osoba dorosła sprawia wrażenie „wiecznie naładowanego energią”.

• Trzecia sferą jest IMPULSYWNOŚĆ, której przykładowymi objawami mogą być: trudności w oczekiwaniu na swoją kolej, przerywanie innym, trudności z odraczaniem jakiegoś zachowania lub pomysłu, szybkie wpadanie w rozpacz lub złość, a nawet agresje, gdy pojawia się trudność.

 Oczywiście wymienione powyżej zachowania zdarzają się od czasu do czasu każdemu. Diagnozujemy ADHD, gdy wiele z wymienionych symptomów występuje co najmniej w dwóch sferach życia (np. dom i szkoła/praca) i znacznie utrudniają zdrowe funkcjonowanie. Utrzymują się przez co najmniej sześć miesięcy i nie są spowodowane żadnymi innymi dolegliwościami czy też sytuacjami życiowymi.           

Rozróżniamy trzy rodzaje ADHD: Z PRZEWAGĄ ZABURZEŃ W KONCENTRACJ UWAGI (INATTENTIVE), gdy dominującymi objawami są te, związane z problemami z koncentracją a w mniejszym stopniu obserwujemy nadruchliwość. Ten typ ADHD występuje częściej u dziewcząt/kobiet – Rozkojarzona Marzycielka i bywa trudno rozpoznawalny.

Drugim rodzajem jest ADHD Z PRZEWAGĄ NADRUCHLIWOŚCI I IMPULSYWNOŚCI (HYPERACTIVE). Ten typ jest o wiele łatwiejszy do zdiagnozowania. 

Trzecim jest TYP MIESZANY ADHD (COMBINED) i jak sama nazwa wskazuje łączy ze sobą zachowania z obu wcześniejszych typów.        

Ze względu na różnorodność symptomów i bardzo indywidualny ich charakter, sam proces diagnostyczny składa się z wielu testów medycznych i psychologicznych oraz wielogodzinnych obserwacji. Wiekiem, w którym diagnozuje się ADHD to najczęściej szósty lub siódmy rok życia, chociaż wiele osób diagnozowana jest dopiero w wieku dojrzałym. Im wcześniej jest postawiona trafna diagnoza tym większa szansa na wykorzystanie plastyczności młodego mózgu w celu wypracowywania właściwych sposobów zachowaǹ. Jednak w każdym wieku można i należy rozpocząć terapię, która pomaga żyć w najbardziej efektywny sposób.                                                                                                                           

ADHD występuje u około 5 do 10 procent dzieci i 3 do 6 procent dorosłych. W Stanach Zjednoczonych jest około 6 milionów dzieci zdiagnozowanych z rożnymi typami ADHD. To zaburzenie neurologiczne ma podłoże genetyczne (jest dziedziczone), ponadto może być potęgowane przez niewłaściwe odżywianie, brak higieny psychicznej (brak snu, stresujące środowisko, długi czas przebywania przed komputerem/telefonem) oraz rożnego typu zanieczyszczenia naszego środowiska naturalnego.

 Nadpobudliwość/ADHD NIE JEST SPOWODOWANA ZŁYM WYCHOWANIEM LUB BRAKIEM DYSCYPLINY!    Jednak oczywistym jest, że w przypadku dziecka nadpobudliwego „zwykle” metody wychowawcze najczęściej nie sprawdzają się. 

Również samo dziecko (lub dorosły) musi nauczyć się (najlepiej z pomocą terapeuty) metod kompensujących neurologiczne deficyty i trenować alternatywne i właściwsze formy zachowaǹ, które w przypadku tych osób nie przychodzą w „naturalny” sposób.

 W kolejnym artykule przedstawię kontrowersje związane z ADHD oraz wybrane formy pomocy osobom nadpobudliwym i ich najbliższym. 

Małgorzata Olczak